«Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία»

 

 Όπως όλα τα λακωνικά αποφθέγματα θεωρούνται σοφά, ο στίχος των τεσσάρων λέξεων του Κάλβου, αναμφισβήτητα, φέρνει μέσα του βαθύ και δυσπρόσιτο για τη σκέψη και την πράξη νόημα.

Δεν είναι οι διανοητές, που έχουν βαθιά γνώση και σκέψη, αλλά οι διανοούμενοι, με τη γνωστή ημιμάθεια και οίηση, είναι, συνήθως, αυτοί που είτε τον ψελλίζουν με δήθεν «σεμνό» θαυμασμό, είτε τον απαγγέλλουν με στόμφο και περηφάνεια (για τον εαυτό τους). Αυτοί σίγουρα δεν έχουν συνείδηση του νοήματός του.

Τη γνώση της σημασίας του στίχου πολλοί την υποψιάζονται, αλλά τους βολεύει, γιατί με τον στόμφο της διακήρυξής του κρύβουν το κενό και της αρετής και της τόλμης που έχουν μέσα τους. Άλλο, λοιπόν, γνώση και άλλο συν-είδηση. Αλλά ας ρίξομε μια ματιά στο πραγματικό νόημα του κάλβειου στίχου:Από την εποχή της αρχαίας ελληνικής σκέψης, η αρετή και η τόλμη ήταν αδέλφια μέσα στον άνθρωπο. Γυμνή η τόλμη είναι η μαχητικότητα του ζώου μόνο για επιβίωση και για διαιώνιση του είδους. Το ζώο δεν ενδιαφέρεται για το καλό της κοινωνίας. Η αρετή είναι το ανθρώπινο ήθος, που κάνει τον ανθρωπο να διαφέρει από τα ζώα και να μάχεται, όχι μόνο για την επιβίωση και την αναπαραγωγή του, αλλά και για το καλό της κοινωνικής του συμβίωσης και για το καλό των συνανθρώπων του. Αυτά τα δύο μαζί συνθέτουν και την ανθρώπινη συνείδηση. Όταν η τόλμη είναι αδελφωμένη με την αρετή, τότε έχομε αυτούς που αμύνονται και μάχονται για την πατρίδα, για την κοινωνία τους, για την ανθρώπινη αξία και την ανθρώπινη συνείδησή τους, για την ελευθερία του ανθρώπου...

Μόνο αυτός που τολμά να αντιστέκεται στο κακό για την κοινωνία είναι ελεύθερος. Αν δεν τολμά, είναι εξαρτημένος από κάποια αδυναμία του.

Όλοι οι άνθρωποι έχομε αδυναμίες και όλοι έχουν κάποιες εξαρτήσεις– άλλος μικρότερες, άλλος μεγαλύτερες. Ορισμένοι είναι περισσότερο και άλλοι λιγότερο ελεύθεροι. Άλλοι αντιστέκονται περισσότερο, άλλοι λιγότερο και άλλοι καθόλου δεν αντιστέκονται ή και συμπράττουν στο κακό, που βλάπτει την κοινωνία και την κοινωνική συμβίωση. Άλλοι είναι εντελώς αδύναμοι να αντισταθούν στο κακό: είναι δούλοι, «ραγιάδες», «κιοτήδες» (δειλοί), συμβιβασμένοι με τον «αφέντη», «δοσίλογοι» (συνεργάτες με τον «κατακτητή»), προδότες.

Σε όλες τις βαθμίδες υπάρχουν μέλη του ανθρώπινου είδους. Σε πολλές εποχές ολόκληρες κοινωνίες ζούσαν υπόδουλες και πολλοί ή οι πιο πολλοί ή και όλοι ήταν συμβιβασμένοι (δουλοκτητικές εποχές, Μεσαίωνας, Τουρκοκρατία κ.λπ.). Η αδυναμία είναι ανθρώπινη ιδιότητα και η ελευθερία πάντοτε σχετική.

Το αρχαίο ελληνικό μήνυμα ήταν: «τόλμησον φρονείν» (Αισχύλος»). Ο Οράτιος το διατύπωσε στα λατινικά “sapereaude” («τόλμα να σκέφτεσαι»), το οποία καθιέρωσε ο Κάντ ως σύνθημα του Διαφωτισμού κατά του σκοταδισμού του Μεσαίωνα.

Αυτό ακριβώς σημαίνει και η υποθήκη του Κάλβου. Την υποθήκη αυτή χρειαζόμαστε σήμερα όσο ποτέ άλλοτε. Σήμερα ζούμε ίσως την ειδεχθέστερη μορφή υποδούλωσης του ανθρώπου. Και τούτο, γιατί εφαρμόζει την πιο «πολιτισμένη» μέθοδο, σε σύγκριση με τις παλιές, που βασάνιζαν, φυλάκιζαν και σκότωναν τον άνθρωπο σωματικά.

Τώρα εφαρμόζουν τη μέθοδο της μετάλλαξης του ανθρώπου σε ζώο και, μάλιστα, όχι άγριο που ψάχνει την τροφή και την αναπαραγωγή του με τις ίδιες του τις δυνάμεις, αλλά σε κοπάδι κάποιου δυνατού Τσέλιγκα με πολλούς Τσοπάνους, που του δίνουν έτοιμη κοινή σκέψη, έτοιμη κοινή θέληση, έτοιμες κοινές επιθυμίες με έτοιμη μαζική τροφή και -γιατί όχι- με έτοιμη αναπαραγωγή. Δεν θα πετύχει!

Γιατί όλη η μέθοδος είναι παρά φύσιν. Αλλά θα κρατήσει πολύ, γιατί χρειάζεται «αρετήν και τόλμην» η Αντίσταση. Το σύστημα εξουσίας (ο αόρατος «Τσέλιγκας») την «αρετήν και τόλμην» φοβάται και την χτυπά με γυμνή απάνθρωπη γνώση–χωρίς συν-είδηση, χωρίς φρόνηση, «χωρίς αιδώ».

Αλλά ας αφήσομε την απόμακρη θεωρία και ας κλείσομε με πιο συγκεκριμένη και πιο οξεία κριτική («σφηνοειδή») γραφή:

Θυμάμαι από τα εφηβικά μου χρόνια και μετά, από τις εποχές της Κατοχής, της διαλυμένης απελευθερωμένης –αλλά όχι ελεύθερης– Ελλάδας, του εμφυλίου πολέμου, του αστυνομικού κράτους που συνεχίστηκε, του δολοφονικού «παρακράτους», των βασιλικών πραξικοπημάτων και της δικτατορίας, ότι οι αναλφάβητοι και οι «γραμματισμένοι» των 2-3 τάξεων δημοτικού σχολείου στα χωριά και στις πόλεις, οι άντρες στο καφενείο της εποχής και οι γυναίκες στο σπίτι συζητούσαν, καταλάβαιναν και διέκριναν στις ειδήσεις που κυκλοφορούσαν και στα λόγια των τοπικών «κομματαρχών» και των περιπλανώμενων πολιτευτών και πολιτικών, το ψέμα από την αλήθεια και συχνά το αντιμετώπιζαν με τη γνωστή χωριάτική σάτιρα ή το χωριάτικο χιούμορ (το «χωρατό»). Δεν τους γέλαγες, ακόμη ούτε και τους κολλημένους στο κόμμα τους. Η δύσκολη ζωή τούς είχε κάμει να σκέπτονται.

Οι νέοι, σε όλες τις εποχές της ιστορίας, ήταν οι αντιστασιακοί στην εξουσία του αυταρχισμού και η πηγή των νέων ιδεών. Σήμερα, ο σκοταδισμός αρχίζει την τύφλωση από τα παιδιά και τους νέους και παίρνει την πιο αποκρουστική μορφή στους ανθρώπους με την υψηλότερη εκπαίδευση.

Μερικά παραδείγματα αγελοποίησης του σήμερα:

(α) Ρώτησα έναν στατιστικό πανεπιστημιακού επιπέδου, αν θεωρεί ότι ο αριθμός των θανάτων από κορωνοϊό, που ανακοινώνεται επισήμως και από τα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, με την υπόθεση ότι είναι ακριβής, θεωρείται στατιστικά μεγάλος, σε βαθμό που να θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, ή είναι μικρός και ασήμαντος; Απάντηση φοβισμένου ανθρώπου: «Πολύ μεγάλος. Πέθαναν τόσες χιλιάδες! Δεν το άκουσες;».

Νέα ερώτηση: Πώς έβγαλες, ως ειδικός, ότι η ποσότητα είναι μεγάλη; Οπότε θυμήθηκε την ειδικότητά του (που ξέρομε και από την αριθμητική της πρώτης τάξης του γυμνασίου, θυμήθηκε ότι αυτό κρίνεται σε σύγκριση με πολλά άλλα δεδομένα, αλλά απαντά: «Ναι, έχεις δίκιο. Αλλά εγώ θα εμβολιαστώ, γιατί φοβάμαι».

(β) Άλλος, διακεκριμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος μου είπε με βεβαιότητα: «Ο εμβολιασμός είναι ελεύθερος. Εγώ εμβολιάστηκα γιατί το ήθελα, όχι γιατί προβλέπονται κυρώσεις» (!!!)

Με αυτή τη λογική θα μπορούσαμε να διδάσκομε τους φοιτητές από το πρώτο εξάμηνο ότι η ανθρωποκτονία, η κλοπή, η ληστεία είναι ελεύθερα, δεν απαγορεύονται. Άλλο ζήτημα οι κυρώσεις.

(γ) Ρώτησα διακεκριμένο νομικό, αν το εμβόλιο είναι νόμιμο, λόγω του ότι η σχετική έρευνα για καθιέρωσή του επιστημονικώς δεν έχει ολοκληρωθεί, δεδομένου ότι ισχύουν ρητές διατάξεις του διεθνούς δικαίου και των συνταγμάτων της Ευρώπης και όλων των δημοκρατικών χωρών, που το απαγορεύουν ως έγκλημα κατά του ανθρώπου -ακόμη και αν γίνεται για το καλό της ανθρωπότητας. Απάντηση: «Ναι, η απαγόρευση ισχύει όταν είναι υποχρεωτικό. Εγώ το έκανα, όχι γιατί είναι υποχρεωτικό, αλλά με τη θέλησή μου για να βοηθήσω την έρευνα που γίνεται ακόμη πειραματικά». Ανταπάντηση: Γιατί τότε δεν έκαμες την αξιέπαινη αυτή προσφορά, πηγαίνοντας σε ένα ειδικό ερευνητικό κέντρο της ιατρικής επιστήμης και προσφερόμενος εθελοντικά να υποστείς την πειραματική έρευνα υπέρ της ανθρωπότητας και να υπογράψεις ευθαρσώς την σχετική σύμβαση που απαιτείται, αλλά προτίμησες να ακολουθήσεις την εντολή της κυβέρνησης και να μετρηθείς ως νομιμόφρων πολίτης και υπάκουος της εντολής της; (Δεν απάντησε).

(δ) Ρώτησα, διακεκριμένο γιατρό, με διεθνή αναγνώριση και με μεγάλο ιατρείο: Είναι σωστά τα μέτρα κατά του Covid- 19; Απάντηση: «Κανένα δεν είναι σωστό, τα περισσότερα βλαβερά». Νέα ερώτηση: Τότε γιατί δεν δημοσιεύεις αυτή την επιστημονική σου θέση ή γιατί δεν ζητάς επιστημονικό διάλογο με συναδέλφους σου, όπως απαιτεί το επιστημονικό ήθος; Απάντηση: «Γιατί θα χάσω τους περισσότερους πελάτες, που έχουν γίνει πρόβατα, και έτσι θα χάσω την εμπιστοσύνη τους. Επιπλέον, θα μου κηρύξει τον πόλεμο ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, ο Ιατρικός Σύλλογος, οι συνάδελφοί μου, θα χάσω δε και την εκτίμηση της διεθνούς ιατρικής κοινότητας».

Αυτά τα λίγα παραδείγματα δείχνουν το βάθος της παθολογίας της προσωπικότητας, που μας προκαλεί με επιστημονική γνώση και μέθοδο το σύστημα εξουσίας.

Παραδείγματα αυτής της παθολογίας της προσωπικότητας, που ζούμε όλοι μας, μπορούμε να αντλούμε όχι κάθε μέρα, αλλά κάθε ώρα από όλα τα στρώματα και όλες τις κατηγορίες των κοινωνιών κυρίως των δυτικοευρωπαϊκής πολιτισμικής προέλευσης ή επιρροής λαών.

Τα λίγα που αναφέραμε δείχνουν το βάθος και την τραγικότητα της καταστροφής των ιδιοτήτων της ανθρώπινης προσωπικότητας, τις οποίες, ως επίκτητα προϊόντα της καλλιέργειας και της ανάπτυξης της ανθρώπινης γνώσης, θεωρούσαμε ότι είναι τα πιο ανθεκτικά στις προσβολές των επιθέσεων της βαρβαρότητας. Και όμως η γνώση αποδεικνύεται σήμερα πιο εύθραυστη, πιο σκοταδιστική από το σκότος της άγνοιας.

Η συνειδητή άγνοια γεννά, ενώ η ασυνείδητη γνώση σκοτώνει. Οι αλυσίδες της δουλείας αρμολογούνται σήμερα αδιόρατα και με πολλή γνώση και τα τείχη χτίζονται γύρω μας «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ».

Γι’ αυτό η παρακαταθήκη του Κάλβου είναι τόσοι επίκαιρη στη κρίση που περνούμε. Έχομε όλοι την υποχρέωση να κάνομε συνείδηση τη φωνή του μεγάλου Έλληνα Ποιητή, που ύψωσε πριν από δύο αιώνες: «Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία». 

Κύθηρα, 21.12.2021

Γιώργος Κασιμάτης